De psychopaat in mij - James Fallon

Heleen Croonen @medischcontact 13 augustus 2014

Aan belangstelling geen gebrek voor het boek De psychopaat in mij van neurowetenschapper James Fallon. Schrijfster Saskia Noort wijdt een van haar fragmenten aan het boek tijdens het drie uur durende Zomergasten-interview op 3 augustus. Het hele verhaal begon tijdens een hersenonderzoek naar de ziekte van Alzheimer, waarbij Fallon zijn eigen scan en die van zijn familieleden als controles gebruikt. De schrik is groot als hij geen geschikte controle blijkt te zijn. Zijn hersenen lijken op die van iemand met een antisociale persoonlijkheidsstoornis door de kenmerkende verminderde activiteit in de orbitale, ventrale en temporale gebieden. Zijn genen wijzen vervolgens ook die kant op. 

Fallon ging te rade bij vrienden en familie, en zijn vrouw zei: ‘Je hebt aardig wat slechte gewoonten, maar je bent geen psychopaat.’

De neurowetenschapper vermoedt dat hij dankzij zijn liefdevolle opvoeding toch een gelukkig getrouwde huisvader met drie kinderen is geworden. De TED-talk die hij hierover in 2009 hield (zie hieronder), genereerde veel media-aandacht, en nu is het boek er in Nederlandse vertaling. Fallon hoopt dat zijn boek en zijn onderzoek helpen om mensen met een dergelijke aanleg toch op het rechte pad te houden, en vermoedt dat ze de samenleving dan echt verrijken.

TED-talk James Fallon:

≈

TV interview met James Fallon n.a.v. zijn boek:

Oudere vaders, vaker kinderen met problemen

Hoe hoger de leeftijd van de vader bij de geboorte van zijn kind, hoe groter de kans op verschillende psychiatrische en leerproblemen. Dit stellen Brian D’Onofrio e.a. vast op basis van een Zweedse cohortstudie. De resultaten verschijnen in JAMA Psychiatry.

© Thinkstock

De Zweedse bevolkingsregisters zijn een onuitputtelijke bron van informatie voor wetenschappers. Uit maar liefst tien registers haalden D’Onofrio en de zijnen dit keer informatie over alle kinderen die tussen 1973 en 2001 zijn geboren in Zweden. Daarbij richtten ze zich op de relatie tussen de leeftijd van de vader en psychiatrische aandoeningen zoals autisme, ADHD en verslaving en leerstoornissen bij zijn nakomelingen. Ze corrigeerden voor allerlei mogelijke verstorende factoren (zoals geboortejaar van het kind, opleiding en voorgeschiedenis van ouders en leeftijd van moeder) en gingen na of bepaalde verschillen ook bestonden tussen kinderen van dezelfde vader, die in dezelfde omgeving waren opgegroeid.

Voor alle uitkomsten gold dat ze vaker voorkwamen bij kinderen met vaders ouder dan 45 jaar dan bij de kinderen van vaders tussen de 20 en 24 jaar. Het feit dat dit verschil ook tussen broers en zussen van dezelfde vader gold, maakt het onwaarschijnlijk dat er onbekende genetische en omgevingsfactoren een rol spelen bij de al eerder opgemerkte associatie tussen de leeftijd van de vader en mentale problemen.

Eerder werd vastgesteld dat oudere vaders meer genetische mutaties aan hun kinderen doorgeven dan jongere.

Sophie Broersen

JAMA Psychiatry 2014. Doi: 10.1001/jamapsychiatry.2013.4525

Respecteer doodswens in de psychiatrie

Het Dolhuys, gek of geniaal?

Het museum Het Dolhuys is goed bezig met het tentoonstellen van kunst die betrekking heeft op de psychiatrie en heeft daarbij als missie om mensen met een psychiatrische aandoening te destigmatiseren. 120 vrijwilligers, waaronder gepensioneerde psychiaters en voormalige psychiatrische patiënten zetten zich hiervoor in.
Lees het onderstaande artikel uit Arts & Auto over het succes van het Dolhuys:

Geestige Zorg: Sigmund's DSM

Wie is geen fan van dokter Sigmund: waarschijnlijk is er in heel Nederland geen betere psychiater te vinden. Het is dan ook met blijdschap dat we kennis kunnen geven van weer een nieuwe bijdrage aan de geestelijke gezondheidszorg van deze onovertroffen zorgaanbieder, na zijn recent verschenen en ook in deze rubriek gesignaleerde We gaan u eens lekker doodmaken.

Dokter Sigmund heeft een diagnosebijbel samengesteld die collega’s wereldwijd een handvat geeft om hun patiënten te labelen: De Sigmund Methode. Deze ‘DSM’ is – heel slim! – gelijktijdig verschenen met de Amerikaanse publicatie van DSM-5 en wint het op vrijwel alle fronten. Al was het maar omdat Sigmund alle moderne psychische moeilijkheden benoemt en behandelingen suggereert: van Bad Hair Day Stress tot ziekelijke Verbouwingsdrang (ook wel bekend als Gammamanie) en Zelfhaat. De overtuigende basisfilosofie van het boek is dat niemand meer normaal is.

Sigmund: ‘Tegenwoordig is iedereen speciaal of wil speciaal overkomen. “Ik lijk heel evenwichtig, maar ik ben hoogsensitief, hoor,” klinkt het dan in mijn spreekkamer. “Ik ben directeur van een middelgrote bank, maar in de vakantie beschilder ik mijn lichaam en ben ik sjamaan op het Burning Man-festival.” ’ Ook Sigmunds schoorsteen moet roken, dus heeft hij zijn boek zonder enige scrupule laten verluchtigen met ‘farma-advertenties’. Zo kennen we hem.

Wie – patiënt of arts – dit onmisbare handboek uit het hoofd leert en toepast in zijn dagelijkse bestaan cq praktijk zal concluderen dat het leven een bittere pil is, maar dat geestelijk en geestig gelukkig dicht bij elkaar liggen.

Henk Maassen (MC, mei 2013)

Kritische geluiden t.a.v. de DSM5 (deel 3): een zoektocht naar fantomen

Opnieuw een kritisch artikel in Medisch Contact t.a.v. de DSM5; met het autisme concept als illustratie.

Kritische geluiden t.a.v. de DSM5 (deel 2): diagnostische inflatie

In onderstaand artikel uit het mei nummer van Medisch Contact wordt nadere aandacht besteed aan de diagnostische inflatie die gaat optreden door de overgang van de DSM-IV naar de DSM5


In deze video legt Allen Frances in klare taal zijn bezwaren uit ... he's got a point!

Kritische geluiden t.a.v. de DSM5; for better or for worse?

De opvolger van de DSM-IV komt eraan: de DSM5. For better or for worse?

In de onderstaande uitzending van Labyrint uiten zowel de Amerikaanse psychiater Frances, die in de jaren '90 de taskforce van de DSM-IV aanvoerde, en de Nederlandse psychiater van Os, die betrokken werd bij de ontwikkeling van de DSM5, kritische geluiden t.a.v. het invloedrijke psychiatrische classificatiehandboek. Hebben we straks allemaal een psychiatrische stoornis?

Een vooruitblik op de DSM5 met pro's en contra's is te lezen in onderstaand artikel uit "de Psychiater" (april 2013):

Meer materiaal over de DSM5 is te vinden op www.discura.nl

Waarom dokters moeten bloggen (2)

In aanvulling op het eerdere Waarom dokters moeten bloggen (1) hier opnieuw aandacht voor bloggende dokters.
In Arts en Auto kwam ik het onderstaande artikeltje tegen over bloggende dokters, dat m.b.v. een paar voorbeelden een aardig idee geeft wat er aan medblogging gaande is in Nederland.

TV aanrader: BreinGeheim

De informatieve serie BreinGeheim van Charles Groenhuijsen brengt prachtig de huidige psychiatrische en psychologische inzichten en de bijbehorende neurobiologie in beeld.

Een van de afleveringen gaat over angst:



Een andere aflevering gaat over genot:



Bekijk de overige afleveringen

Lees meer over deze serie

Waarom dokters moeten bloggen en twitteren

In de april editie 2012 van De Psychiater legt Walter van den Broek uit waarom dokters moeten bloggen. Een warm pleidooi van een collega die zich de laatste uitermate verdienstelijk heeft gemaakt op het Web met zijn blog  Dr. Shock MD PhD.
Bescheidenheid siert hem, aangezien hij zijn bijdrage aan De Psychiater (nog) niet op zijn eigen blog heeft geplaatst. Daarom hieronder zijn stukje "Waarom dokters moeten bloggen".

In 2009 propageerde hij in het Tijdschrift voor Psychiatrie al het gebruik van Twitter, naar aanleiding van de start van het Twitteraccount @TvPsy met het onderstaande redactionele stuk:

Op zijn blog heeft hij recent nog tips & trics geplaatst m.b.t. het twitteren door dokters.

Zelf betalen bij psychische klachten

Het lijkt nog erger te worden m.b.t. de vergoeding van ziektekosten t.a.v. GGZ voor psychische klachten. In vervolg op de nog maar net ingevoerde desastreuze eigen bijdrage voor psychiatrische patiënten adviseert het CVZ nu aan de minister Schippers om patienten zelf te laten betalen voor klachten die zij t.g.v. persoonlijke omstandigheden hebben gekregen.
Lees meer ...

‘Psychiatrie niet baseren op DSM’ als inaugurele bottomline van Roshan Cools

Het volgende bericht is verschenen in medisch contact n.a.v. de inaugurele rede van Roshan Cools; een voorbeeld van het effect van een (te) stevige stellingname?

"De psychiatrie moet helemaal op de schop, nu we zoveel meer weten over hersenmechanismen. Dat vindt Roshan Cools, kersverse hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie aan de Radboud Universiteit/UMC St Radboud.

In haar oratie zegt ze af te willen van psychiatrische diagnoses gebaseerd op de DSM-classificatie. Ze wil die vervangen door een precieze analyse van welke cognitieve en emotionele mechanismen niet optimaal zijn geregeld. ‘Dan hebben we het niet meer over ADHD, maar bijvoorbeeld over een gebrek aan concentratie en een teveel aan impulsiviteit.’ Haar boodschap is dat behandeling niet op basis van symptomen en syndromen geïndiceerd zal moeten zijn, maar op basis van specifieke cognitieve stoornissen en aangedane hersensystemen. ‘Een dergelijke neurocognitieve benadering zoekt naar de hersenmechanismen die aan cognitieve stoornissen ten grondslag liggen, ongeacht de symptomen of het syndroom van de patiënt.’

Nu bevindt de psychiatrie zich op een doodlopende weg, betoogt Cools: ‘Er zijn mensen met schizofrenie die geen voordelen, maar nadelen ondervinden van de antipsychotica; er zijn mensen met depressie die geen voordelen, maar nadelen ondervinden van de antidepressiva, en er zijn mensen met ADHD die geen voordelen, maar nadelen ondervinden van methylfenidaat.’

Het grote probleem van de psychiatrie is volgens haar dat behandelingen vaak maar bij een klein deel van de patiënten werken. ‘Er zijn zowel enorme verschillen tussen individuen als verschillen binnen een en hetzelfde individu, waarbij een bepaalde pil een positief effect heeft op het ene symptoom, maar juist andere symptomen verergert.’ Deze variatie aan effectiviteit vormt een enorm probleem voor de psychiatrie.

Cools: ‘De idee dat stoffen zoals antidepressiva niet zouden werken is gebaseerd op studies met groepen patiënten. In die studies wordt de werking getoetst in groepen patiënten die samengesteld zijn op basis van de DSM. En daar gaat men de fout in. Psychiatrische stoornissen zoals gedefinieerd in de DSM zijn immers spectrumstoornissen, waarbij iedere individuele patiënt lijdt aan een unieke constellatie van symptomen. De ene persoon met depressie vertoont totaal ander gedrag dan de andere persoon met depressie. En datzelfde principe geldt voor elke psychiatrische stoornis. Het is dus niet verrassend dat er sprake is van grote individuele verschillen in behandeleffectiviteit.'

De conclusie dat middelen zoals antidepressiva niet werken, is daarom onterecht. Feit is dat ze wel degelijk werken, maar niet bij iedereen: slechts een bepaalde groep mensen heeft er baat bij, aldus Cools.

Henk Maassen

Eigen bijdrage voor ziektekosten van psychiatrische patiënten onrechtvaardig

Bekijk de reportage en de discussie over de eigen bijdrage voor ziektekosten van psychiatrische patiënten uit het programma "De Vijfde Dag". Dit onderwerp begint na 8:55 minuten.

"Psychiatric Tales": strips over psychiatrie van Darryl Cunningham

Psychiatric tales

Darryl Cunningham tekent bijzondere strips over psychiatrie en psychiatrische stoornissen, waarvoor hij inspiratie opdeed toen hij als dtudent een verpleegstage liep op psychiatrische afdelingen.

Zij strip Psychiatric Tales verschijnt regelmatig online. Klik door via het volgende overzicht:

People With Mental Illness Enhance Our Lives

Dementia Ward

Suicide

Schizophrenia 

Cut and Delusions

             Antisocial Personality Disorder

                  Last Chapter

Link to Darryl Cunningham’s blog.

Meer gedwongen opnames door ambulantisering?

Association between provision of mental illness beds and rate of involuntary admissions in the NHS in England 1988-2008: ecological study -- Keown et al. 343 -- bmj.com

Om de kosten van de geestelijke gezondheidszorg te beheersen is het beleid van overheid en verzekeraars gericht om ambulantisering: het verminderen van klinische bedden voor psychiatrische opnames en in plaats daarvoor mmeer ambulante mogelijkheden voor behandeling en begeleiding creëren.
In de BMJ schrijft Keown recent een artikel dat dit beleid als averschts effect zou kunnen hebben dat het aantal gedwongen opnames recht evenredig stijgt met de afname van het aantal bedden.

Beddenreductie kan meer vertraging opleveren bij geplande opnames, waardoor er alsnog een crissituatie kan ontstaan. Ook kunnen kortere opnames als gevolg hebben dat patienten vaker en sneller terugvallen. Een stigmatiserend effect zou kunnen zijn dat er in psychiatrische instellingen alleen nog maar de ernstigste gevallen zouden verblijven, wat het voor andere patienten minder aantrekkelijk zou maken om opgenomen te worden in de psychiatrie.

Het volledige artikel in pdf ...

De Bussumse psychiater Hans Keilson (101) een van ’s werelds grootste schrijvers.

De Bussumse psychiater Hans Keilson (101) werd vorig jaar door The New York Times ineens uitgeroepen tot een van ’s werelds grootste schrijvers. Tot verrassing van velen maar ook tot zijn eigen grote verrassing.

De Amerikaanse literair recensent/schrijfster Francine Prose noemde Hans Keilson in The New York Times van 5 augustus 2010 een ‘genie’ en zijn boeken Komödie in Moll (vertaald als Komedie in mineur) en Der Tod des Widersachers (In de ban van de tegenstander) ‘meesterwerken’. Deze boeken waren al in 1947 en 1959 verschenen en nu opnieuw in de Verenigde Staten uitgegeven. En zo zag de man die zichzelf altijd in de eerste plaats als medicus was blijven zien zich als 100-plusser geëtiketteerd als groot schrijver.

Deze goudvondst in eigen land leidde tot veel aandacht van de Nederlandse media. Keilson kwam zelfs in De Wereld Draait Door en liet zich alle aandacht met humor en zelfspot welgevallen. Maar hij trok een grens toen presentator Matthijs van Nieuwkerk hem vroeg of hij deze late erkenning als ‘gerechtigheid’ beschouwde. ‘Gerechtigheid’ was een ongepaste term gezien de thematiek van zijn boeken, zo maakte hij duidelijk, en hij herinnerde eraan dat de nazi’s zijn ouders hadden vermoord. Even werd de diepe treurnis van deze overlevende van de Jodenvervolging invoelbaar.

Bekijk de uitzending:



Lees meer over de levensloop van psychiater Keilson:

Critical Appraisal of Evidence; hoe gebruik je de CATmaker? Instructievideo

Screenr - @ceeskan: Hoe gebruik je de CATmaker? Instructievideo

Toepassing van het RED-dieet bij ADHD bewezen

Lidy Pelsser zet al liefst 15 jaar alles op alles om aan te tonen dat het volgen van eens speciaal dieet en het mijden van bepaalde voedingsstoffen ADHD als sneeuw voor de zon doet verdwijnen. Deze week staat haar baanbrekende onderzoek in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift The Lancet. Pelsser bewijst dat met behulp van een dieet en een goede begeleiding van ouders ADHD bij 78% van de kinderen kan verdwijnen.




Lees het wetenschappelijke artikel uit de Lancet

Documentaire over Bipolaire Stoornis bij Jeanne

Filmmakers Walther Grotenhuis en Cinta Forger volgen Jeanne twee jaar lang en laten op indringende wijze zien hoe moeilijk het leven is van een patiënt met een manisch depressieve stoornis en zijn omgeving.

Bekijk de uitzending via Uitzending gemist.